ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ 'ಸೇವೆ': ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮ

ಗದಗ: 12 ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಉತ್ತರದ ಪ್ರಬಲ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಆಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಜೀವಂತಗೊಳಿಸಿದ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತವು ಗದಗದ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಮಿಡಿತವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ.

ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಗಾಯಕರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅತ್ಯಂತ ಉನ್ನತ ಸಂಗೀತದ ಆತ್ಮದವರೆಗೆ, ಪ್ರತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಈ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವು ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತರಿಗೆ (ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಬಡವರು ಅಥವಾ ಅಂಗವಿಕಲರು) ತನ್ನ ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದೆ. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸುತ್ತಿದೆ.

1914 ರ ಹಿಂದೆಯೇ ಈ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಬೇರುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಾಯಕ ಪಂಚಾಕ್ಷರರ ಅತ್ಯಂತ ಉದಾತ್ತ ಚಿಂತನೆಗಳೊಂದಿಗೆ, ಸಂಗೀತ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಅರ್ಹರಲ್ಲಿ ಹರಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿದ್ದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇಂದು ನೂರಾರು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಂಗೀತ ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಿದೆ.

ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಧ್ಯೇಯದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಪಂಚಾಕ್ಷರರು ಸಂಗೀತವು ಒಂದು ಸಹಜೀವನದ ಎಳೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಸಂಗೀತವು ಸಮಾಜದ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕಬಲ್ಲ ಒಂದು ಸಾಧನವಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ವತಃ ದೃಷ್ಟಿದೋಷವುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರೂ, ಪಂಚಾಕ್ಷರರು ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಾರಿ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಬಡ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ವಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಚಾರಿ ಪಾಠಶಾಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವರ ಶಾಲೆ, ದಾನಿಗಳು ಒದಗಿಸಿದ ಗಾಯನ ಹಾಗೂ ವಾದ್ಯ ಸಂಗೀತದ ಪಾಠಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕ ಲೋಕೋಪಕಾರಿ, ವೀರಪ್ಪ ಬಸರಿಗಿಡದ್, ಪಂಚಾಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಅವರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಗದಗಕ್ಕೆ ಕರೆತಂದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಅವರ ಸೃಜನಶೀಲ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಸಿದರು.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ದಿನ, ವೀರಪ್ಪ ಅವರು ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ವಾಪಸ್ ಕಳುಹಿಸುವಂತೆ ವಿನಂತಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸಿದ ಪಂಚಾಕ್ಷರರು ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ವಾಪಸ್ ಕಳುಹಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ತಮ್ಮ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪಂಚಾಕ್ಷರರಿಗಿದ್ದ ಗೌರವ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮೇಲಿದ್ದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ, ಸ್ವತಃ ವೀರಪ್ಪ ಅವರೇ ಒಂದು ಎಕರೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿದರು. ಬಳಿಕ 1940 ರಲ್ಲಿ ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದ ಕುರಿತ ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಶಾಲೆಯು ಉದಯವಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಉದಯವಾದ ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸಂಗೀತ ತರಗತಿಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ. 

ಪಂಚಾಕ್ಷರರು 1944 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಅವರ ಪವಿತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಪುಟ್ಟರಾಜ ಗವಾಯಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದರು. ಬಳಿಕ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಗವಾಯಿಗಳ ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಸೇವಾಮನೋಭಾವದಿಂದಾಗಿ ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವು ಕಲೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಮತ್ತು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಉತ್ತುಂಗ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೇರುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. 

1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಪುಟ್ಟರಾಜ ಗವಾಯಿಗಳು, ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಳ್ಳಿಗಳಾದ್ಯಂತ ಸೈಕಲ್ ಹಿಂಬದಿ ಸೀಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಜನಸಮೂಹದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸಲು ರಂಗಭೂಮಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅನಾಥರ ಆರೈಕೆ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕಾದ ಹಣವನ್ನು ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಈ ತ್ಯಾಗದ ಮನೋಭಾವ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಿಪ್ತ ನಿರ್ಣಯವು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಈ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ 1,000 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ 800 ಮಂದಿ ಬಡವರು ಅಥವಾ ಅಂಧರು. ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ತರಬೇತಿ, ಪಾಠಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.  ಅಲ್ಲದೆ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವೇ ಅವರಿಗೆ ಆಹಾರ, ಆರೈಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಸಮರ್ಪಿತ, ಸೇವಾ-ಆಧಾರಿತ ಶಿಕ್ಷಕರು ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಬಂದವರಾಗಿದ್ದು, ವಿವಿಧ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಶಿಸ್ತಿನ ನೆಲೆ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಶಿಸ್ತು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಮೌಲ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಂಧಿಸುವ ಎರಡು ಇತರ ಸ್ವರಮೇಳಗಳಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 4 ಗಂಟೆಗೆ ಪಾಠ ಪ್ರವಚನಗಳು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಎರಡು ಕಲಿಕಾ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ತಬಲಾ, ಕೊಳಲು, ಸಿತಾರ್, ಪಿಟೀಲು, ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ ಮತ್ತು ತಾನ್ಪುರದಂತಹ ಉಚಿತ ವಾದ್ಯಗಳ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿರುವ ಗದಗಿನ ಎಐಆರ್ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಕಲಾವಿದ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ತೆಲ್ಲೂರ್ ಅವರು, 'ನಾನು 1980 ರಲ್ಲಿ ಗದಗಕ್ಕೆ ಬಂದೆ. ಪುಟ್ಟರಾಜ್ ಗವಾಯಿಗಳು ನಮಗೆ ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ ಕಲಿಸಿದರು, ನಮಗೆ ಪ್ರವಚನ ನೀಡಿದರು, ಶ್ರೀ ರುದ್ರ ಪಠಣ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಪಾಠಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಅವರು ನಮಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಶ್ರಯವನ್ನು ನೀಡಿ ನೋಡಿಕೊಂಡರು ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.

ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮವನ್ನು ತನ್ನ ಸಂಗೀತ ಸೇವೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಉನ್ನತ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಹಲವಾರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದ ದೂರದ ನಗರಗಳವರೆಗೆ, ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳಂತಹ ಸರಳವಾದ ಅಗತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೇಣಿಗೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 

ಪರಿತ್ಯಕ್ತ ಮಗು ಉತ್ತಮ ಗಾಯಕ
1975 ರಲ್ಲಿ, ದೃಷ್ಟಿದೋಷವುಳ್ಳ ಆರು ತಿಂಗಳ ಗಂಡು ಮಗುವನ್ನು ವೀರೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಬಾವಿಯ ಬಳಿ ಎಸೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ ಪುಟ್ಟರಾಜ್ ಗವಾಯಿಗಳು ಹುಡುಗನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಗಾಯನ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂನಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಈ ಹುಡುಗ ನಾಗಪ್ಪ ಗವಾಯಿ ಶಿರೋಲ್ ಆಗಿ ಬೆಳೆದರು, ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಕೋವಿಡ್ ನಂತರ
ಕೋವಿಡ್ -19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕವು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷದಿಂದ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಲಾಕ್‌ಡೌನ್ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಡಿಲಿಕೆ, ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸುರಕ್ಷತಾ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಪುಟ್ಟರಾಜ್ ಗವಾಯಿ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ
ವೀರರಾಜ ಪುಣ್ಯಾಶ್ರಮದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಪುಟ್ಟರಾಜ ಗವಾಯಿ ಅವರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಕಲ್ಲಯ್ಯಜ್ಜ ದೀಕ್ಷೆ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗನಾಗಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಪುಟ್ಟರಾಜ್ ಗವಾಯಿಗಳಿಂದ ಸಂಗೀತ ಕಲಿತವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.