ಭಾರತ, ಮೋದಿ ಮತ್ತು ಬಿಲಿಯನೇರ್ ಬಾಂಧವ್ಯ: ಅಮೆರಿಕಾ ಕಲಿಯಬೇಕಾದ ಪಾಠವೇನು? (ಜಾಗತಿಕ ಜಗಲಿ)

ಎಪ್ರಿಲ್ 2024ರಲ್ಲಿ, ಎಲಾನ್ ಮಸ್ಕ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ, ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ ಟೆಸ್ಲಾ ಕಾರ್ಖಾನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಘೋಷಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳಿದ್ದವು. ಆದರೆ, ಮಸ್ಕ್ ಕೊನೆಯ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಭೇಟಿಯನ್ನು ರದ್ದುಪಡಿಸಿ, ಚೀನಾಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಇದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಭಾರೀ ನಿರಾಸೆ ಮೂಡಿಸಿ, ಮಸ್ಕ್ ನಡೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಟೀಕೆಗಳು ಎದುರಾದವು. ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಟ್ರಂಪ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಸ್ಕ್ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚುವ ಮುನ್ನವೇ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ನಡೆದಿದ್ದು, ಜಾಗತಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಸ್ಕ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದೆ.

ಭಾರತ ಅಮೆರಿಕಾ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಹೂಡಿಕೆ, ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಗಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾ ನಾಯಕತ್ವದೊಡನೆ ಆತ್ಮೀಯ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೊಂದುವ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮಸ್ಕ್ ಭಾರತದ ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನೇ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಜಕಾರಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮಗಳ ನಡುವೆ ಬಾಂಧವ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವುದೂ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಇಂದು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಟ್ರೆಂಡ್ ಅನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಸ್ಕ್ ಅವರಂತಹ ಶ್ರೀಮಂತ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ರಾಜಕೀಯ ನಿರ್ಧಾರಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತಲೇ ಸರ್ಕಾರಿ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಇಂತಹ ಸಂಬಂಧಗಳು ಸುದೀರ್ಘ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಮುಕೇಶ್ ಅಂಬಾನಿ ಮತ್ತು ಗೌತಮ್ ಅದಾನಿಯಂತಹ ಬಿಲಿಯನೇರ್‌ಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಬೃಹತ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಇಂದು ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಬಳಕೆಗೆ ಬರುತ್ತಿವೆ. ಅವರ ಯಶಸ್ಸು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ನಡುವೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವಿದೆ.

ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ, ಉದ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಭಾರತದ ಉನ್ನತ ಉದ್ಯಮಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತರಾಗಲು ನೆರವು ನೀಡಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ 2024ರ ಫೋರ್ಬ್ಸ್ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅಂಬಾನಿ ಮೌಲ್ಯ 92 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿದ್ದರೆ, ಅದಾನಿ ಮೌಲ್ಯ 57 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿತ್ತು. ಇದೇ ವೇಳೆ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ 'ಕ್ರೋನಿ ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸಂ' ನಡೆಸುವ ಆರೋಪವೂ ಕೇಳಿಬಂದಿತ್ತು. ಕ್ರೋನಿ ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸಂ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ಯಮಗಳು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರ ಜೊತೆಗಿನ ತಮ್ಮ ಆತ್ಮೀಯ ಸಂಬಂಧದ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸುತ್ತವೆ.

ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳು ಕ್ರೋನಿ ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸಂ ಕುರಿತು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲೂ ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ ಕಳೆದ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನೇ ಮುಖ್ಯ ವಿಚಾರವಾಗಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೂ ಮೋದಿ ಸುಲಭವಾಗಿಯೇ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆಲುವು ಸಾಧಿಸಿದ್ದರು. ಪತ್ರಕರ್ತ ಜೇಮ್ಸ್ ಕ್ರ್ಯಾಬ್‌ಟ್ರೀ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, 2014ರಲ್ಲಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಪ್ರಧಾನಿಯಾದ ಬಳಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋನಿ ಕ್ಯಾಪಿಟಲಿಸಂನ ರೀತಿ ಬದಲಾಗಿದೆ. ತನ್ನ 'ದ ಬಿಲಿಯನೇರ್ ರಾಜ್' ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಅವರು 2000ನೇ ದಶಕ ಮತ್ತು 2010ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಹಗರಣಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ್ದು, ಆಗ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಿಗಳ ನಡುವಿನ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ನಾಯಕನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದರ ನಂತರ ಒಂದರಂತೆ ಹಗರಣಗಳು ಹೊರಬಂದು, ಆ ಅವಧಿ 'ಹಗರಣಗಳ ಕಾಲ' ಎಂದೇ ಬಣ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇಂತಹ ಬಹಳಷ್ಟು ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಜಾಗರೂಕವಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿಡಲಾಯಿತಾದರೂ, ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾರತೀಯರು ದೇಶದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ತಪ್ಪಿ ಹೋಗಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸಚಿವನೂ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸಲು ತೊಡಗಿ, ಟೆಲಿಕಾಂ ಮತ್ತು ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ವಲಯಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಗರಣಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದವು.

ಆದರೆ ಮೋದಿ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಹೆಚ್ಚು ರಚನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಂಡಿತು. ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿ ಸಹ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈಗಲೂ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗದಿದ್ದರೂ, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಹಗರಣಗಳು ಅಪರೂಪವಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಬಹಳಷ್ಟು ಸಚಿವರು ಪ್ರಧಾನಿ ಮೋದಿಯವರ ಬಿಗಿಯಾದ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಹೆದರಿ, ಲಂಚ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತದ ಇಂದಿನ ಆಡಳಿತ ಮಾದರಿ 1980ರ ದಶಕದ ಮಲೇಷ್ಯಾ, ಅಥವಾ 1970ರ ದಶಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಂತಹ ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದೆ. ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಉದ್ಯಮಗಳು ಪ್ರಬಲ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಡಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಿದ್ದವು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ, ಒಂದಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತ ಉದ್ಯಮ ಮುಖಂಡರು ಸರ್ಕಾರದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು, ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಜಾಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು.

ಇಂತಹ ಸಹಕಾರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಇಂತಹ ಆತ್ಮೀಯ ಬಾಂಧವ್ಯಗಳು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆ ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವರು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ನಡುವೆ ಕಿತ್ತಾಟ ಏರ್ಪಟ್ಟರೆ, ಆಗ ಸಂಪೂರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುಸಿದು ಹೋಗುವ ಅಪಾಯವಿದೆ. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಿಗಳ ನಡುವೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ತಲೆದೋರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಅವರ ನಡುವಿನ ಸಹಕಾರದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ಈ ಮಾದರಿ ಬಹಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲೂ ಈಗ ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಮಾದರಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಟ್ರಂಪ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕಾ ನ್ಯಾಯಯುತ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ದೂರ ಸರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಟ್ರಂಪ್‌ಗೆ ಆತ್ಮೀಯರಾಗಿರುವ ಉದ್ಯಮಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಲಭಿಸುತ್ತಿವೆ. ಅಮೆರಿಕನ್ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಒಂದೊಮ್ಮೆ ರೂಪಿಸಿದ್ದ ಈ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ, ನಿಯಮ ಆಧಾರಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬದಲಿಗೆ ಈಗ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೊಡನೆ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬಾಂಧವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಹಕಾರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜಾರಿಗೆ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಒಂದಷ್ಟು ಜನರು ಹಿಂದೆ ಭಾರತ ಅನುಭವಿಸಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ಇಂದು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಹ ಹಗರಣ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಭಾರತ, ಚೀನಾ, ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾದಂತಹ ದೇಶಗಳ ಬಿಲಿಯನೇರ್‌ಗಳು ದಿಟ್ಟರು, ಸ್ವತಂತ್ರರಂತೆ ಕಂಡರೂ ಅವರು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ನಾಯಕರ ನೆರವಿನ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಅದಾನಿ ಮತ್ತು ಅಂಬಾನಿ ಮೋದಿಯವರೊಡನೆ ಜಾಗರೂಕರಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದೇ ರೀತಿ ಕ್ಸಿ ಜಿನ್‌ಪಿಂಗ್ ಜೊತೆ ಜ್ಯಾಕ್ ಮಾ, ಹಾಗೂ ಪುಟಿನ್ ಅವರೊಡನೆ ರಷ್ಯನ್ ಉದ್ಯಮಿಗಳೂ ಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಎಲಾನ್ ಮಸ್ಕ್ ಸಹ ಟ್ರಂಪ್ ಜೊತೆ ಗೌರವಯುತವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದು, ಟ್ರಂಪ್ ಅನುಗ್ರಹ ಇಲ್ಲವಾದರೆ ತನ್ನ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದೀತು ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಮಸ್ಕ್ ತಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.

ಇವೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಭಾರತಕ್ಕೂ ಒಂದಷ್ಟು ಆಶಾ ಭಾವನೆಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿದ್ದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಈಗ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ, ಮತ್ತು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಭ್ರಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿರುವ ನ್ಯಾಯಯುತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಆದರೆ, ಒಂದು ವೇಳೆ ಅಮೆರಿಕಾ ಏನಾದರೂ ಈಗಿನ ಹಾದಿಯಲ್ಲೇ ಮುಂದೆ ಸಾಗಿದರೆ, ಅದು ತನ್ನ 'ಹಗರಣಗಳ ಯುಗ'ದತ್ತ ತೆರಳುವ ಅಪಾಯಗಳಿವೆ.

ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ ಅವರು ವಿಜ್ಞಾನ ಬರಹಗಾರ, ರಕ್ಷಣೆ, ಏರೋಸ್ಪೇಸ್, ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿಶ್ಲೇಷಕರಾಗಿದ್ದು, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಜರ್ಮನಿಯ ಎಡಿಡಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಜಿಎಂಬಿಎಚ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಎಡಿಡಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಂಪೊನೆಂಟ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಇಮೇಲ್: girishlinganna@gmail.com